Ці павінен Хрысьціянін ваяваць, ці не?

Пытаньне

Ці павінен Хрысьціянін ваяваць, ці не? Бо напісана: «З Сыёну выйдзе закон ды слова Госпадава зь Ерузаліму. Вось жа, ён будзе судзіць народы і абвінавачваць многа людзей, і ператочаць яны мячы свае на плугі, а дзіды – на сярпы. Не падыме народ на народ мяча і ня будуць больш рыхтавацца да бою» (Іс. 2).

Адказ

Калі б усе людзі былі сапраўднымі Хрысьціянамі, то не было б патрэбы ані ў судзьдзях, ані ў іншых ўрадоўцах. Бо сапраўдны Хрысьціянін мае любоў, якая, паводле Апостала, «не зайздросная, не ганарыстая, не пыхлівая, не амбітная, не шукае свайго, не гняўлівая, ня памятае благога, ня цешыцца зь несправядлівасьці, але радуецца з праўды, усё пераносіць, ва ўсё верыць, на ўсё спадзяецца, усё церпіць» (1 Кар. 13: 4-7).

Глядзі ж, калі б такімі былі ўсе, – значыць, кажу, калі б усе былі праўдзівымі ды шчырымі Хрысьціянамі, то навошта б здаўся такім судзьдзя? Тым жа звычаем і пра вайну мяркуй: ці ваявалі б тыя, што не зайздросьцяць, ня памятаюць благога, усе крыўды пераносяць, усіх любяць? Ды, перадусім, не было б каму і крыўдзіць, калі б, кажу, усе людзі сталіся Хрысьціянамі ня толькі вонкава, але праўдзіва, ад усяго сэрца.

Але раз Хрысьціяне мусяць заўсёды (пакуль тут, на зямлі, будуць), жыць сярод благіх, як добрыя рыбы сярод злых, паводле Хрыстовай прыповесьці (Мц. 13), дзеля гэтага будуць у іх і ўрадоўцы, і ваяры. Таму і Хрысьціцель сьвяты Ян, калі ваяры спыталіся ў яго, што загадае ім рабіць, не загадаў ім пакінуць ваенную службу, але загадаў, на вайне служачы, гэтыя тры рэчы захаваць: нікога ня крыўдзіць, не намаўляць ды быць задаволенымі сваёй платай (Лк. 3:14).

Але не на кожнай вайне Хрысьціянін можа служыць. Бо часам вайна бывае несправядлівай, калі які тыран або мучыцель які пыхлівы, не спатоліўшыся сваёй дзяржавай, забірае сілай чужыя гарады, княствы або землі. На такой вайне Хрысьціянін служыць ня можа, бо такая вайна – разбой. Ды хто на такой вайне чалавека, – нават не Хрысьціяніна, – заб’е, пакалечыць або пакрыўдзіць, той, насуперак шостаму Божаму слову, забіў. Таксама мучыцель, які пачынае вайну без прычыны, столькі забойстваў прад Богам учыніў, колькі там галоў ляжа.

Зноў жа, вайна будзе справядлівай, калі валадар або князь бярэцца за зброю не дзеля пыхі, не дзеля хцівасьці, але дзеля абароны сваіх межаў ды супрацьстаіць ворагам, каб ягоных падданых не мардавалі, не вязалі, у палон ня гналі, жонак ды дзяўчат не гвалтавалі, цэркваў не вынішчалі, дзяцей не забівалі, гарады не спусташалі, вучыцеляў не разганялі ды ўсякі добры звычай ня рушылі. З тых прычынаў ды супраць такіх людзей слушна ісьці вайною, можа Хрысьціянін служыць на такой вайне з добрым сумленьнем.

Гэтае ж прароцтва ня кажа пра вайну ды пра тое, каб Хрысьціянін не ўзьнімаў мяча супраць ворагаў, але кажа пра любоў, якую паміж сабой мы мець павінны, як ужо я прыводзіў словы Апостала. Ды яшчэ аб’яўляе Ісая плён Эвангельскай навукі, якая мелася прыйсьці ад Сыёну: тыя, што яе прыймуць, будуць жыць ў супакоі ды ціхасьці.